สารอาหารที่สำคัญในอาหารเม็ดสำเร็จรูป

ตุลฮาบ  หวังสุข

 การดำรงชีวิตประจำวัน การเจริญเติบโตและการสืบพันธุ์ จำเป็นต้องใช้พลังงานจากสารอาหาร เพื่อนำไปใช้ในกระบวนการต่างๆ พลังงานจากอาหารจะต้องมีมากกว่าที่ใช้ในการดำรงชีวิต จึงจะเหลือพลังงานเพื่อการเจริญเติบโต ดังนั้นในทางปฏิบัติเพื่อให้สัตว์น้ำได้รับพลังงานอย่างน้อยเท่ากับพลังงานสำหรับใช้ในประจำวัน จึงจำเป็นต้องให้อาหารสัตว์น้ำในปริมาณที่สูงพอ อาหารที่นิยมใช้เลี้ยงสัตว์น้ำแบ่งเป็น 2 ประเภท คือ อาหารสดและอาหารอัดเม็ดสำเร็จรูป แต่ที่นิยมใช้กันมากคืออาหารอัดเม็ด เพราะมีสารอาหารหลายประเภทที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย

เบต้ากลูแคน (B-glucan) เป็นโพลีแซคคาไรด์ (น้ำตาล) ชนิดหนึ่ง พบทั่วไปในสิ่งมีชีวิตเช่น ยีสต์ ข้าวโอ๊ต ข้าวบาร์เลย์ และเห็ดบางชนิด อาหารที่สกัดจาก ยีสต์พวก แซคคาโรมัยซิส  ซีรีวิซิยี สามารถกระตุ้นการทำงานของเซลล์ระบบคุ้มกันโรค Mononuclear phagocyte system ให้เซลล์เม็ดเลือดขาว (macrophage) เพิ่มจำนวนเพื่อไปทำลายเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมในตัวปลา เบต้ากลูแคนมีคุณสมบัติ ช่วยป้องกันโรค กระตุ้นภูมิคุ้มกันของร่างกาย ลดอาการผื่นแพ้ผิวหนัง สามารถทนต่อการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมได้ดี ลดอาการป่วย สาเหตุการเจ็บป่วยของปลามาจากสภาพแวดล้อมเช่น อุณหภูมิ คุณภาพน้ำ ทำให้ปลาเครียด ส่งผลให้ภูมิคุ้มกันลดต่ำ ปลาติดเชื้อโรคง่ายขึ้น ประโยชน์ของเบต้ากลูแดนที่มีต่อสัตว์เลี้ยง เป็นสาระสำคัญช่วยป้องกันโรคต่างๆเกิดจากระบบย่อยอาหารและระบบขับถ่าย ลดอาการผื่นแพ้ผิวหนัง ช่วยในการทำงานของระบบประสาทให้มีประสิทธิภาพดีขึ้น ในการทำอาหารเม็ดสำเร็จรูปใช้สำหรับเลี้ยงปลานั้น เราไม่นิยมใส่ เพราะต้นทุนสูง จะใช้ใส่ในอาหารเม็ดสำเร็จรูปที่ใช้เลี้ยงสัตว์บก 

โปรไบโอติด (Probiotic) เป็นจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ต่อร่างกายโดยเฉพาะในระบบทางเดินอาหาร จุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์มีมากกว่าเป็นโทษ หากเกิดภาวะผิดปกติจุลินทรีย์ที่เป็นโทษมีมากกว่าจุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์ ส่งผลให้ระบบการทำงานของร่างกายผิดปกติและเกิดการเจ็บป่วย ดังนั้นการทำให้จุลินทรีย์เป็นประโยชน์มีมากกว่าจึงเป็นการป้องกันภาวะดังกล่าว

การเพิ่มจุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์ลงไปในอาหารจะไปเจริญเติบโตแข่งกับจุลินทรีย์ที่เป็นโทษ สร้างสภาพความเป็นกรดในลำไส้ ซึ่งไม่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ที่เป็นโทษ สภาวะดังกล่าวช่วยในการย่อยอาหารได้ดี ปลาสามารถนำสารอาหารไปใช้ได้มากขึ้น ขับของเสียออกจากร่างกายน้อยลง ทำให้สภาพน้ำดีกว่าไม่เสริมโปรไบโอติค โปรไบติคที่ดีต้องทนต่อกระบวนการผลิต เมื่อปลากินเข้าไประบบทางเดินอาหารแล้วสามารถเจริญเติบโตได้

แมนแนนโอลิโกแชคคาไรด์ (man nan oligosaccharides หรือ MOS) เป็นคาร์โบไฮเดรตชนิดหนึ่งมีน้ำตาลแมนโนสเป็นตัวประกอบ สกัดมาจากผนังเซลล์ยีสต์ MOS เป็นโปรไบโอติคจะไม่ถูกย่อยโดยน้ำย่อยในระบบทางเดินอาหาร จะถูกย่อยและใช้ประโยชน์ในระบบทางเดินอาหาร ทำให้เจริญเติบโตได้ดีและลดจุลิทรีย์ที่เป็นโทษลง จุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์มีมากขึ้นทำให้ระบบทางเดินอาหารของปลาแข็งแรง การใช้อาหารมีประสิทธิภาพ MOS ที่ได้จากผนังเซลล์ยีสต์มีคุณสมบัติในการจับสารพิษได้ดี ดังนั้นการการเสริม MOS ในอาหารปลาเป็นการให้อาหารแก่จุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์เจริญเติบโตและทำงานได้เต็มที่และมีประสิทธิภาพ ในการทำอาหารอัดเม็ดสำเร็จรูปในการเลี้ยงปลาของเรา จะไม่นิยมใส่สารอาหารตัวนี้ เพราะต้นทุนการผลิตจะสูง แต่จะใส่ในอาหารอัดเม็ดสำเร็จรูปที่เลี้ยงสัตว์บก เช่น หมา แมว เพื่อลดอาการผื่นแพ้ผิวหนังของสัตว์ และช่วยในการทำงานของระบบประสาทให้มีประสิทธิภาพดีขึ้น

ไฟเตส (phytase) เป็นเอนไซม์หรือน้ำย่อยสามารถย่อยฟอสฟอรัสในพืชให้อยู่ในรูปที่ปลาสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ ฟอสฟอรัสมีความสำคัญในขบวนการเผาผลาญสารอาหารให้เป็นพลังงานและเป็นองค์ประกอบของโครงสร้างของร่างกายปลา เป็นแร่ธาตุที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโตและการสร้างกระดูกของปลา ฟอสฟอรัสมีในวัตถุดิบอาหารจากสัตว์และพืช ฟอสฟอรัสในพืชใช้ประโยชน์ไม่ได้จะจับยึดติดกับสารอาหารตัวอื่นทำให้ย่อยยาก ปลาจึงนำไปใช้ประโยชน์ได้น้อยถูกขับออกมากับมูลของปลา ทำให้แพลงก์ตอนหรือพืชในน้ำเจริญเติบโต ทำให้น้ำเขียว แย่งการใช้ออกซิเจนในน้ำ ปลาไม่มีน้ำย่อยที่ย่อยและดึงฟอสฟอรัสมาใช้ประโยชน์ เป็นสาเหตุทำให้น้ำเขียวเร็ว การเสริมเอนไซม์ไฟเตสช่วยให้ปลาดึงฟอสฟอรัสจากพืชไปใช้ประโยชน์ได้เต็มที่ ย่อยฟอสฟอรัสหลุดออกมาเป็นอิสระ และถูกดูดซึมไปใช้ประโยชน์ได้มากขึ้น ปลาเจริญเติบโตได้ดี โครงสร้างสมบูรณ์และลดปัญหาน้ำเขียว ช่วยย่อยโปรตีนในอาหารสูงขึ้น

สารสกัดจากสมุนไพรคาร์วาคอล (Carvacrol) และไธมอล (Thymol) สมุนไพรที่ได้จากโอริกาโน (Oreganum spp) มีประสิทธิภาพในการยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย นิยมใช้กันอย่างกว้างขวาง สามารถยับยั้งเชื้อวิบริโอ (Vibrio spp) แอโรโมนาส (Aromonas app) และเชื้อที่ทำให้เกิดโรคจุดขาว (Ichthyophthirius) เป็นอย่างดี ยังพบว่าช่วยให้ระบบย่อยอาหารของปลาแข็งแรงและมีประสิทธิภาพ สารสกัดทั้งสองทำให้แบคทีเรียที่เป็นประโยชน์ในลำไส้เจริญเติบโตได้ดีขึ้น ลดจำนวนจุลินทรีย์ที่เป็นโทษลง เหตุผลที่ใช้สารสกัดทั้งสองชนิดนี้ให้ประสิทธิภาพสูงกว่าใช้เพียงชนิดเดียว ดังนั้นการเสริมคาร์วาคอลและไธมอลในอาหารเป็นการสร้างความแข็งแรงและป้องกันโรคที่ดีให้กับปลา

สารอาหารแต่ละชนิดที่กล่าวมาข้างต้น ผู้ใช้ต้องทราบถึงประโยชน์ของสารอาหารแต่ละอย่างให้เข้าใจ ความต้องการสารอาหารของสัตว์น้ำ สัตว์น้ำแต่ละชนิดมีความต้องการสารอาหารที่ต่างกัน เพื่อนำไปใช้ในการเจริญเติบโต ฉะนั้นผู้เลี้ยงต้องศึกษาให้รู้ถึงความต้องการสารอาหารของสัตว์น้ำแต่ละชนิด  เพื่อเป็นการสะดวกในการใช้อาหารเลี้ยงที่ถูกต้อง จะทำให้ปลาแข็งแรงสมบูรณ์

เอกสารอ้างอิง

บริษัท  พลัสแวลู เอ็นเตอร์ไพรส์ จำกัด. 2552. สารอาหารที่สำคัญในอาหารเม็ดสำเร็จรูป. Fancy Fish นิตยสาร   ส่งเสริมธุรกิจปลาสวยงาม. 15 ม.ค.-14 ก.พ. : 84-87. บริษัท  พลัสแวลู เอ็นเตอร์ไพรส์ จำกัด.2550. ความต้องการสารอาหารของปลาสวยงาม. Fancy Fish นิตยสาร   ส่งเสริมธุรกิจปลาสวยงาม. 7(74) : 15 ธ.ค.-14 ม.ค. : http://www.aureo.in.th/Product/whatisbeta glucan.php

ที่มา : สถาบันวิจัยการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำชายฝั่ง สงขลา

http://www.nicaonline.com/index.php?option=com_content&view=article&id=632:2012-02-23-02-31-59&catid=42:2012-02-20-03-00-29&Itemid=124

ย้อนกลับ